Zatvor u Somboru
Logori u Srbiji
Logori osnovani za hrvatske zarobljenike nastali su u Srbiji neposredno nakon izbijanja oružanih sukoba u Hrvatskoj 1991. godine. Otvarani su najpre u Vojvodini, delu Srbije koji se direktno graniči sa Hrvatskom, ali su se nedugo nakon toga raširili po teritoriji čitave zemlje. Postojalo je nekoliko većih logora u koje je smeštano više stotina zatvorenika, a među njih ubrajaju se logori u Stajićevu, Begejcima, Beogradu, Nišu, Sremskoj Mitrovici. Pored njih egzistirali su i manja mesta za mučenje i prinudno ispitivanje zatvorenika, koji su bili relativno prolaznog karaktera (Aleksinac, Novi Sad, Sombor itd).*1
Zajedničko za sve logore bila je brutalnost, surovost u ophođenju prema zatvorenicima, različiti sistemi torture kojima su svakodnevno bili izlagani. Zarobljenike su mučili izgladnjivanjem, smeštali su ih u štalu za stoku gde su tokom zime spavali na betonu, svakodnevno su ispitivani danju i noću, pri čemu su ih tukli do onesvešćivanja, pretili im smrću, vodili ih na lažna streljanja i na lažne razmene.*2
Prema podacima hrvatske komisije iz tih logora ukupno je razmjenjeno 7.666 osoba od decembra 1991. do avgusta 1992. Od toga je bilo 219 osoba mlađih od 18 godina, 932 žene i 424 osobe starije od 60 godina. Bilo je 46% civila, 52% vojnika, dok za ostale nije utvrđen status. Prema Županijskom sudu iz Osijeka, najmanje 21 hrvatski zarobljenik ubijen je u srpskim logorima za zatvorenike.*3
1. Hrvatsko društvo logoraša srpskih koncentracijskih logora https://www.hdlskl.hr/
2. Barbara Matejčić i Zoran Kosanović, Hrvatski zarobljenici iz Vukovara mučeni u Nišu, Balkan Insight, 27. januar 2011.https://balkaninsight.com/2011/01/27/hrvatski-zarobljenici-iz-vukovara-muceni-u-nisu/?lang=sr
3. Isto
Zatvor u Somboru
O samom zatvoru može se saznati na osnovu iskaza zarobljenih diverzanata iz Somborske grupe, koji su ovde bili zatočeni. Na osnovu njihovog svedočenja novinar Večernjeg lista Branko Vrbošić napisao je knjigu „707 dana pakla“. Zarobljenici su boravili 6 meseci u somborskom zatvoru, od januara 1992. godine kada su uhvaćeni do juna 1992. godine kada su osuđeni na kazne zatvora. Ostatak zatvorske kazne proveli su u zatvoru u Sremskoj Mitrovici.
Svedoci kažu da su još prilikom hapšenja, ali i kasnije u stanici milicije bili premlaćivani.*4 No, to će biti tek uvod za ono što sledi u zatvoru. Posle 3 dana boravka u stanici milicije, zatvorenike su sproveli u somborski zatvor, lociran u samom centru grada. Tokom boravka od 6 meseci u somborskom zatvoru tu su primemetili ukupno 12-13 hrvatskih zatvorenika.*5 U zatvoru nije postojala jasna diferencijacija između srpskih i hrvatskih zatvorenika, držali su ih pomešano u zatvorskim ćelijama, pa su svakodnevno doživljavali premlaćivanja:
„Nas su redovno obrađivali i to ne čuvari, nego kriminalci i ostali srpski zatočenici – lopovi, ubojice, arkanovci, šešeljevci i ostali, koji su nas premlaćivali, neki od njih nisu htjeli, to je zavisilo i kakvi su oni ljudi, jer neki su rekli – nemam ja s tobom ništa, nit me zanima što si uradio, ali većina je bila zadojena mržnjom i iskaljivala bijes na ’Ustašama’, koje treba ’zatrti’ i jedva su čekali da nas mogu obrađivati.“*6
Prilikom ispitivanja, zatvorenici su prolazili kroz psihičke i fizičke torture. Odlazak na kupanje bio je dozvoljen jednom u dve nedelje. Međunarodni Crveni krst bio je upućen u postojanje ovog mesta, te su obavljali posete. Tada, pak, hrvatski zatvorenici nisu smeli da svedoče o torturi, jer bi ih nakon toga čekala posebno oštra kazna. Juna 1992. godine grupa je prebačena u zatvor u Sremskoj Mitrovici u kome su prolazili kroz podjednako brutalan tretman.*7
4. Hrvatsko društvo logoraša srpskih koncentracijskih logora https://www.hdlskl.hr/svjedocanstva/sombor
5. Isto
6. Isto
7. Isto
Bibliografija
Web/online:
Barbara Matejčić i Zoran Kosanović, Hrvatski zarobljenici iz Vukovara mučeni u Nišu, Balkan Insight, 27. januar 2011. https://balkaninsight.com/2011/01/27/hrvatski-zarobljenici-iz-vukovara-muceni-u-nisu/?lang=sr
Hrvatsko društvo logoraša srpskih koncentracijskih logora https://www.hdlskl.hr/