Prijepolje

Kultura sećanja i zaborava: Prijepolje

Prijepolje je grad na jugozapadu Srbije, u Zlatiborskom okrugu, koji, prema popisu stanovništva iz 2011, broji 37.059,00 stanovnika/ca, od čega je 19.496 srpske nacionalnosti, 12.792 bošnjačke, a 3.543 se izjašnjava kao Muslimani/ke.1 Slično drugim manjim gradovima u Srbiji, Prijepolje beleži značajan pad broja stanovništva: prema popisu iz 2002, u njemu je živelo 41.188 ljudi, od čega 23.402 srpske i 13.109 bošnjačke nacionalnosti. Prema popisu iz 1991, u ovom gradu živelo je ukupno 46.525 stanovnika/ca, od čega 24.770 Srba i 20.200 Muslimana.2  

Kultura sećanja i zaborava: Prijepolje 

 

Boba Dekić 

 

Svi stanovnici nose potijesne arnautske čakšire i krajiška čohana odijela; na glavu stavljaju čohane kalpake razne boje, a govore bosanski, srpski, bugarski i latinski. Većina stanovnika su jedri momci, i svi idu golih sjevanica… i idu potpuno naoružani.   

Evlija Čelebi, Putopis, 1996:395 

  

Prijepolje je grad na jugozapadu Srbije, u Zlatiborskom okrugu, koji, prema popisu stanovništva iz 2011, broji 37.059,00 stanovnika/ca, od čega je 19.496 srpske nacionalnosti, 12.792 bošnjačke, a 3.543 se izjašnjava kao Muslimani/ke.1 Slično drugim manjim gradovima u Srbiji, Prijepolje beleži značajan pad broja stanovništva: prema popisu iz 2002, u njemu je živelo 41.188 ljudi, od čega 23.402 srpske i 13.109 bošnjačke nacionalnosti. Prema popisu iz 1991, u ovom gradu živelo je ukupno 46.525 stanovnika/ca, od čega 24.770 Srba i 20.200 Muslimana.2  

Jedan od najvažnijih uzroka opadanja broja stanovništva je visoka stopa emigracije, posebno Bošnjaka/inja, koju su izazvale negativne posledice društvene i ekonomske tranzicije početkom 1990ih, kao i ratna dešavanja u ovom delu Srbije. Od grada koji je predstavljao jedan od centara tekstilne industrije tokom Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), Prijepolje je danas jedan od gradova sa najnižom stopom zaposlenosti u Srbiji. Najviše zaposlenih je u trgovini, prerađivačkoj industriji, te manjim fabrikama koje su nastale na ruševinama nekadašnjih giganata: tekstilnog kombinata „Ljubiša Miodragović“, fabrika konfekcije „Iris“ i „Jasen-Brodarevo“, fabrika obuće „Limka“, fabrike lepila „Elan“, „Livnici“, Fabrici automobila Priboj (FAP).3 Jedna od privrednih grana koja se smatra perspektivnom je i turizam imajući u vidu prirodne potencijale ovog kraja.  

Pročitaj više

Kratka istorija Prijepolja: šta se, i kako pamti?

Povratak u prošlost: Prijepolje tokom 1990ih

Kratka istorija Prijepolja: šta se, i kako pamti?

Kako bi se lokalna kultura sećanja i zaborava stavile u širi kontekst, potrebno je osvrnuti se na istorijski razvoj ovog grada, koji se vezuje za istoriju Sandžaka, odnosno Raške: oblasti na jugozapadu Srbije u kojoj većinu stanovnika čine Bošnjaci/kinje.

Pročitaj više

Povratak u prošlost: Prijepolje tokom 1990ih

U oktobru 1991, Stranka demokratske akcije i Muslimansko nacionalno vijeće organizuju referendum, na kome se glasalo o autonomiji Sandžaka. 

Pročitaj više

Borba sećanja: komunisti, četnici i voz 671

Umesto zaključka: ćutanje kao zalog tolerancije i suživota

Borba sećanja: komunisti, četnici i voz 671

Sećanja u Prijepolju su podeljena, i predstave o prošlosti su – iako ne bez izvesne distance, posebno među mlađim sagovornicima/ima – često povezane a etničkom pripadnošću onog/one koji/a se seća. 

Pročitaj više

Mapa tišine 

Prijepolje se danas, kao i mnogi drugi gradovi u Srbiji, ne posmatra kao grad koji je u prošlosti bio poprište mnogih međuetničkih sukoba, čiji su stanovnici/e ubijani/e, proterivani/e, zlostavljani/e samo zbog svoje etničke pripadnosti. 

Pročitaj više

Literatura

  • Bonfiglioli, Chiara (2020). Women and Industry  in the Balkans: the Rise and Fall of the Yugoslav Textile Sector. London, I.B. Tauris. 
  • Erić, Milivoje (1958). Agrarna reforma u Jugoslaviji 1918- 1941. Sarajevo, Veselin Masleša. 
  • Čelebi, Evlija (1996). Putopis. Sarajevo Publishing. 
  • Jelavich, Barbara (1983). History of the Balkans, 1923-1995. Cambridge University Press. 
  • Jokić, Gojko (1986). Jugoslavija, spomenici kulture – turistički vodič. Turistička štampa.  
  • Hall, C. Richard (2000). The Balkan Wars 1912-1913. Prelude to the First World War. Routledge.  
  • Mentović, Mento i Ajbl, Mirjana (2019). Jevreji Novog Pazara i okoline. Jevrejski historijski muzej i Savez Jevrejskih opština Srbije.  
  • Morrison, Kenneth and Roberts, Elizabeth (2014). The Sandzak: A History.  London, Hurst.  
  • Pešić, Jelena, Backović, Vera i Mirkov, Anđelka (ur.) (2018). Srbija u uslovima globalne krize neoliberalnog oblika kapitalističke regulacije. Institut za sociološka istraživanja, Univerzitet u Beogradu. 
  • Radanović, Milan (2016). Kazna i zločin: Snage kolaboracije u Srbiji: odgovornost za ratne zločine (1941-1944) i vojni gubici (1944-1945). Rosa Luxemburg Stiftung, Beograd. 
  • Stojčić, Marijana (2022). „Kultura sećanja i strategije reprezentacije prošlosti u Srbiji“. U: Kultura sjećanja i strategije reprezentacije ratne prošlosti devedesetih u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji, Edvin Kanka Ćudić, ur. 59–92. Sarajevo: UDIK. 
  • Živković, Milutin (2011). Dešavanja u Sandžaku od julskog ustanka do kraja 1941. godine. Baština, Priština- Leposavić, sv. 31. UDK 94(497.11)”1941″(093.2) 
  • Živković, D. Milutin (2017). Sandžak 1941-1943. Doktorska disertacija, Filozofski fakultet Univerzitet u Beogradu.